ثبت هر اثر در فهرست جهانى یونسکو نیازمند داشتن ویژگى هایى است که تداوم زندگى درآن و منحصر به فرد بودن از جمله این ویژگى هاست. گرچه کارشناسان حضور انسان در این منطقه و انجام ساخت و ساز را از دوره هخامنشى تا پهلوى دوم دنبال کرده اند، اما هنوز درباره ویژگى هاى منحصر به فرد این اثر به توافق نرسیده اند. براى کشف چنین ویژگى هایى برنامه اى پژوهشى مورد نیاز است که چنین برنامه اى از سوى مدیران پروژه معبد آناهیتاى کنگاور ارایه نشده است.«جلیل گلشن»، معاون پژوهشى سازمان سابق میراث فرهنگى کشور، درباره ثبت جهانى کنگاور به «میراث خبر» گفت:«پرونده این اثر در حال تهیه و تکمیل است. اما معبد آناهیتاى کنگاور در اولویت امسال ما براى ارایه به یونسکو قرار ندارد. براى ثبت این اثر در فهرست جهانى باید ویژگى هاى فرا ملى آن روشن تر شود. این کار نیز نیازمند پژوهش بیشتر درباره این اثر است. سازمان میراث فرهنگى و گردشگرى برنامه خاصى براى پژوهش بر ر وى این اثر ندارد. مدیریت فعلى پروژه نیز برنامه اى پژوهشى ارایه نداده است. در سال جارى از بین دو اثر بیستون و مجموعه کلیساهاى طاطاووس مقدس و سن استپانوس، یکى را براى ثبت در میراث جهانى انتخاب خواهیم کرد.»معبد تاریخى آناهیتاى کنگاور براى اولین بار در سال 1348 توسط هیاتى به سرپرستى سیف الله کامبخش فرد از زیر خاک تپه گچ کن، پس از آوار بردارى از بناهایى که بر روى آن ساخته شده بود، بیرون آمد. حفارى بر روى این محوطه تا سال 1355 طى 8 فصل مداوم انجام گرفت. پس از آن کاوش هاى پراکنده توسط مسعود آذرنوش، رییس فعلى پژوهشکده باستان شناسى سازمان میراث فرهنگى و گردشگری، مرحوم محمد مهریار، معمار- باستان شناس و احمد کبیرى باستان شناس طى سال هاى قبل و پس از انقلاب انجام شد.در حال حاضر کارشناسان اداره میراث فرهنگى کنگاور به ساماندهى محوطه معبد مشغول اند. این کار که از تابستان امسال آغاز شده است شامل پاکسازى محوطه، ساماندهى سنگ ها، پایه ستون ها و ستون هاى پراکنده در محوطه و آماده سازى مسیرهاى بازدید مى شود. نورپردازى این بنا نیز در صورت دریافت اعتبار از پاییز سال جارى به اجرا در خواهد آمد. در حال حاضر بودجه مورد نیاز این پروژه در اختیار مسئولان آن قرار نگرفته است.
فرهاد نظرى کارشناس ارشد مرمت و احیاى بناهاى تاریخى با اشاره به فعالیت هایى که براى سامان دهى محوطه در حال انجام است، درباره پرونده ثبت جهانى این اثر به میراث خبر گفت: « هم اکنون در حال تهیه نقشه مدیریتى و حفاظتى این اثر تاریخى هستیم.این فعالیت هاى تحقیقاتى در کنار اقدامات ساماندهی، به تهیه و تکمیل پرونده ثبت جهانى این اثر خواهد انجامید. ویژگى هاى معمارى این بنا و تداوم زندگى از دوره هخامنشیان تا پهلوى دوم، مى تواند ثبت جهانى آن را امکان پذیر کند. در تلاش هستیم تا این ویژگى ها را معرفى و آنچه براى پرونده ثبت جهانى معبد مورد نیاز است تهیه کنیم.» با این حال مدیران رده بالاى سازمان میراث فرهنگى و گردشگرى حتى براى انجام اقدامات پژوهشى بر روى این بنا نیز اولویت قایل نیستند.گروهى از باستان شناسان معتقدند آنچه امروز به عنوان معبد آناهیتا در کنگاور معروف است و به دوره هاى اشکانی، سلوکى یا هخامنشى نسبت داده مى شود، کاخى ساسانى است که نیمه تمام با قى مانده است. پیدا شدن دو ستون منصوب به دوره سلوکى در یک کیلو مترى این بنا، کارشناسان را به این باور رسانده است که معبد اصلى آناهیتا در این قسمت قرار گرفته است. پاسخ گویى به این سوولات و ابهامات نیاز مند انجام تحقیقات وسیع ترى است که هنوز در اولویت هاى سازمان میراث فرهنگى قرار نگرفته است.