سازگاری اسلام  وسکولاریزم:

امکان یا امتناع

خرداد 1386

چکیده:

درباره دین وماهیت آن تعاریف بسیار پیچیده ای ارائه شده است اما تعریفی که ساده اما بسیار عمیق می نماید آن است که دین، تعبد کامل از دستورات خداوند است.در ادیان سامی کیفیت احکام و آداب شریعت متفاوت است اما این اصل محوری در تمام آنها مشترک است.از سوی دیگر سکولاریزم چیزی جز تنها بودن انسان در عرصه تصمیم گیری برای خویشتن نیست و بر پایه هایی چون اومانیزم،راسیونالیزم وساینتیزم  استوار است. سکولاریزم اصولا پدیده ای مسیحی بوده و لذا جمع میان اسلام با سکولاریزم ویا برآمدن اسلام از سکولاریزم به علت ساختار های متفاوت دین اسلام و مسیحیت نه ممکن و نه مطلوب است 

مقدمه:

1.طرح موضوع:

از مسایل مهم مبتلا به جامعه ایرانی در دوره جدید مدرنیزم  و چگونگی نسبت جامعه با این مساله مهم و محوری است.اگر بپذیریم که مدرنیزم دارای عناصری چون صنعتی شدن،تکوین دولت ها بر اساس ساخت ملت _دولت و....است باید حتما سکولاریزم را نیز در ردیف این عناصر اصلی برشمریم.دین نیز یکی ازعناصر مهم  ومحوری سنت است و شاید بتوان  تضاد میان سنت ومدرنیزم را به تضاد میان دین و سکولاریزم تحویل کرد. رواج اندیشه های جدید در ایران معاصر همیشه با سد سترگ سنت رویرو بوده ومجادلات این دو فصل مهمی در تاریخ معاصر ایران را در برمی گیرد.جامعه ی ایران جامعه ای مذهبی است و در دوران صفوی و بعد از آن روحانیت شیعه نقشی منحصر به فرد درساخت سیاسی نظام های حاکم ایران دارد.طرفه آن که در دوران پس از انقلاب اسلامی و تشکیل رژیم جمهوری اسلامی روحانیون بر خلاف اسلاف قبلی خود موفق به تشکیل حکومت شدند و این مساله آغازی دیگر برای حیات سیاسی نوین ایران در طول دوران جدید است.از طرفی رواج اندیشه های مدرن در ایران به ویژه بعد از دوران مشروطه باعث گردیده که حاملان آن چه از لحاظ تئوریک و چه از لحاظ بسیج توده ها به عنوان آلترناتیوی قوی در مقابل روحانیت قد علم نمایند و در طول تاریخ کشمکش های فراوانی میان این دو به وجود آمده که بالطبع هزینه های غیر قابل جبرانی را برای ایران درپی داشته است.در میان گروهی نیز با رویکردی متفاوت تر از روحانیون سنتی و روشنفکران سکولار بر این باورند که می توان به گزینشی آگاهانه  از اسلام و مدرنیزم دست یازید و نظام منسجم فکری کارآمدی از برآیند این دو طراحی کرد. این گروه بعد ها به روشنفکران دینی مشهور گردیدندو از نظر فکری بعضی به حوزه های علمیه وبعضی دیگر منتسب به دانشگاه هستند. هنگامی که به آثار روشنفکران دینی با دقت نگریسته می شود یک نکته محوری در آثار آنها به جشم می خورد و آن این است که آنها قایل به سازگاری میان اسلام و مدرنیزم و بالتبع آن سکولاریزم هستند و در نحله های متفاوت ومختلف آنها  اعم از لیبرال و چپ و....کما و بیش این نکته مشاهده می گردد.حال با توجه به مقدمه ما به دنبال تعیین نسبت میان دین و سکولاریزم در این تحقیق هستیم.

2.دلایل انتخاب موضوع:

در ایران بعد از جنگ و دولت توسعه محور هاشمی رفسنجانی به علت عدم اجرای صحیح سیاست های تعدیل اقتصادی، به تدریج لایه هایی از نارضایتی عمومی در میان مردم به خصوص در میان اقشار تحصیل کرده پدیدار گشت.بسیاری از کسانی که در جریان دولت هاشمی به حاشیه رانده شده بودند با کار تئوریک و قلم زدن در نشریاتی چون کیان ،کیهان فرهنگی،ایران فردا و.....سبب شدند تا ادبیاتی متفاوت تر از ادبیات دهه ی  60 در جامعه جاری گردد.این نحله در جریان دوم خرداد 76 نقش محوری ایفا نمود تا جایی که قدرت را با شعار اصلاح طلبی به دست آورد.روشنفکران دینی چون عبدالکریم سروش،محسن کدیور،حبیب الله پیمان،محمدمجتهدشبستری  و....نقش مهمی در تحکیم این گفتمان در دهه ی 70 وبعد از آن داشته اند.مهمترین علت نگارش این تحقیق این است:با توجه به ناکامی اصلاح طلبان در دوره ی 8 ساله و روی کار آمدن دولت متضاد با دولت قبلی،تامل نظری در باب علل وچرایی شکست اصلاح طلبان امری ضروری است ودر این جا ما بر آنیم که مدعای اصلی آنها را که همان سازگاری اسلام و مدرنیزم است به چالش بکشیم.

3.سوال اصلی و فرضیه:

الف:سوال اصلی:

سازگاری میان اسلام وسکولاریزم تا چه اندازه ممکن است؟

ب:سوالات فرعی :

1. ماهیت دین چیست؟

2.سکولاریزم چیست و بر چه مولفه­هایی استوار است؟

3.مسیحیت به عنوان دینی که سکولاریزم در آن رشد و نمو یافته است دارای چه مولفه هایی است؟

4.اصول اساسی دین اسلام چیست ؟

ب:فرضیه:

ادیان اسلام ومسیحیت دارای ساختارهای الهیاتی کاملا متفاوتی هستد وبا توجه به بستر تاریخی متفاوت این دو دین، سکولاریزم که بر خاسته از بستر دین مسیح است با دین اسلام ناسازگار است.

سازماندهی تحقیق:

در فصل اول تعاریف نسبتا متفاوتی از دین جمع آوری شده و با توجه به تفاوت های بنیادین آنها، تعریف سورن کیرکه­گور از دین که آنرا تعبد می داند به عنوان تعر­­یف مورد این تحقیق لحاظ گردیده است.

در فصل دوم اصول اساسی دین مسیح برشمرده شده و با توجه به ناسازگاری های درونی این دین پیش زمینه های عینی سکولاریزم به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است.

درفصل سوم تعاریف مشهور از سکولاریزم جمع آوری شده و بنیاد های اساسی آن چون اومانیزم،راسیونالیزم وساینتیزم مورد بررسی قرار گرفته است.

در فصل چهارم اصول اساسی دین اسلام چون توحید نبوت و معاد مورد بررسی قرار گرفته است تا تفاوت آن با اصول مسیحیت روشن شود.

در آخر به عنوان نتیجه گیری درستی فرض اثبات گردیده و به تفصیل صحت فرضیه اثبات خواهد شد.